انحراف فک ، از جمله شایع ترین مشکلات دهان و دندان محسوب می شود که انواع مختلفی داشته و می تواند به شکل کج یا جلو بودن فک تحتانی یا جلو بودن فک فوقانی نمود یافته و در نتیجه سبب بروز مشکلات متعددی در جویدن و بلع غذا شده و به طور کلی سلامت دهان و دندان را به مخاطره بیاندازد. دکتر ثریا یوسف نژاد بهترین ارتودنتیست بابل این گونه می گوید که ساده ترین راه برای تشخیص وجود این ناهنجاری فکی ، این است که دهان را کاملا ببندید؛ چنانچه در این حالت ، فک فوقانی و تحتانی در یک زاویه قرار نداشته باشند ، یعنی دچار انحراف در فک ( با درجات مختلف ) می باشید. باید اشاره داشت که وجود ناهنجاری اسکلتی در فک ، می تواند منجر به بورز این مشکل شده و آن را به یک سمت منحرف نماید. به طور کلی در حالت نرمال ، باید خط وسط دندان ها یا اصطلاحا midline در فک بالا و پایین بر روی یکدیگر منطبق شده و ناهماهنگی نداشته باشد. حال آن که در صورت وجود انحراف فک ، شاهد آن خواهیم بود که خط وسط دندان ها با یکدیگر ناهماهنگ بوده و در یک راستا قرار ندارد.
علائم مشکلات مفصل TMJ
علائمی که می توانند خبر از مشکل مفصل فک داشته باشند، بسیار شایع اند و به دلیل شباهت به علائم سایر بیماری ها می توانند شما را به شک بیاندازند. این نشانه ها عبارتند از :
- درد در شقیقه
- درد در مفصل فک
- سفت یا به اصطلاح قفل شدن فک
- درد در شانه یا پشت
- وزوز گوش
علل ناهمواری فک
کارایی فک به تاندون ها ، اسخوان ها و همچنین ماهیچه ها بستگی دارد. در واقع عملکرد فک به این اندام ها وابسته است و در صورتی که در هر یک از ساختارهایی که به آن ها اشاره شد ، خللی ایجاد شود یا عدم تعادل و عدم هماهنگی رخ دهد، فرد دچار ناهنجاری و ناهمواری در فک خواهد شد.
عمده ترین دلایلی که می توانند باعث مشکلات مفصل فکی شوند عبارتند از :
ضربه یا شکستگی فک :
گاهی در حین تصادف، سقوط، دعوا ، آسیب دیدن در ورزش یا هر اتفاق و سانحه دیگری برای فرد رخ دهد و باعث شکستگی و دررفتگی فک افراد شود.
در صورتی که شکستگی ایجاد شده خفیف و جزیی باشد، نیاز به درمان خاصی نداشته و خود به خود در طی زمان بهبود می یابد. اما زمانی که آسیب وارد شده به فک شدید باشد، باید روش های درمان جدی را در پیش گرفت.
اختلالات مفصل گیجگاهی:
به طور اختصار به آن اختلالات TMJ هم گفته می شود. از شایع ترین علل بروز آن تروما یا آرتریت است. اما گاهی اوقات نشانه های آن بدون دلیل واضح و مشخصی بروز می کنند.
برای درمان TMJ می توان راهکارهای زیر را با مشورت پزشک در پیش گرفت:
- برای اینکه التهاب و درد خود را کاهش دهید، می توانید کمپرس یخ روی فک خود قرار دهید.
- استفاده از مسکن های معمولی که بدون نسخه ارائه میشوند استفاده کنید.
- از یک ابزارهای فانکشنال ارتودنسی استفاده کنید تا بایت خود را بالا بیاورید و حالت فک خود را اصلاح کنید.
- می توانید از پزشک خود در مورد تمرینات TMJ بپرسید و برای کاهش درد و بهبود تحرک فک خود از آن ها استفاده کنید.
- در نظر داشته باشید که آرامش روانی در روند بهبود شما بسیار مفید و موثر خواهد بود. پس سعی کنید استرس را از خود دور کنید.
بروز نقص هایی در زمان تولد
ممکن است فرد با مشکلات و ناهنجاری هایی در ناحیه فک متولد شود. به این حالت فک معیوب گفته میشود که برای درمان آن می توان از جراحی، تغیییر سبک زندگی و یا مراقبت های مختلف پزشکی استفاده کرد.
نامرتبی دندان ها
در پاره ای موارد نیز عوامل دیگری ؛ اعم از شلوغی دندان ها و تداخل دندانی در فک فوقانی یا تحتانی ( شیفت فانکشنال ) و گاها تنگی فک فوقانی می تواند عامل انحراف باشد. ناگفته نماند که این ناهنجاری در فک در موارد نادر ، می تواند در پی بیماری همی مندیبولار هایپرتروفی نیز حادث گردد. این بیماری ، سبب می شود که یک سمت مفصل گیجگاهی فکی در قیاس با سمت دیگر رشد مضاعفی بیابد و این اتفاق ، منجر به نامتقارن شدن فک شده و سبب بروز عارضه مذکور می گردد.
از این رو به جرأت می توان اذعان داشت که والدین ، نقش کلیدی در تشخیص بهنگام ناهنجاری فکی فرزند خود دارند و در صورتی که کودک خود را در سنین پایین ، نزد ارتودنتیست ببرند ؛ می توانند با تشخیص زودهنگام نسبت به درمان ناهنجاری های فکی در کودک شان اقدام نمایند ، بدون این که نیاز به انجام جراحی فک ضرورت یابد. برای رفع این مشکل می توان از ارتودنسی استفاده کرد که بین 6 تا 18 ماه زمان بر خواهد بود.(البته مدت زمان دقیق درمان ، بسته به میزان و شدت ناهمواری برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود)
درمان ناهنجاری کلاس دو انحراف فک
درمان انحراف فک
در صورت تشخیص این مشکل در کودکی و اقدام به درمان در همان سنین ، این امکان وجود خواهد داشت که تنها از طریق ارتودنسی بتوان انحراف موجود در فک را مرتفع نمود. لازم به ذکر است که چنانچه نسبت به درمان انحراف فک در سنین بزرگسالی ( پس از بلوغ ) اقدام گردد ؛ علاوه بر ارتودنسی ، نیاز به انجام جراحی فک نیز ضرورت خواهد بافت.
لذا به والدین اکیدا توصیه می گردد در راستای جلوگیری از بروز این ناهنجاری و همچنین درمان به هنگام آن ، حتما فرزند خود را در کودکی نزد بهترین متخصص ارتودنسی بابل ببرند و در صورت وجود کوچکترین ناهنجاری فکی ، مبادرت به درمان آن نمایند. زیرا همانطور که اشاره شد درمان هر گونه ناهنجاری فکی در سنین کودکی ، به مراتب با سهولت بیشتری همراه است.
درمان انحراف فک با ارتودنسی
در صورتی که والدین ، در سنین کودکی فرزند خود متوجه وجود ناهنجاری فک در وی شوند و به موقع به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایند ؛ این امکان وجود دارد که با درمان ارتودنسی به تنهایی ، بتوان به درمان این مشکل پرداخت. لازم به ذکر است در مواردی که فرد بعد از اتمام سن بلوغ و در سنین بزرگسالی جهت درمان انحراف موجود در فک به ارتودنتیست مراجعه نماید و وجود انحراف در فک وی محرز گردد ؛ افزون بر درمان ارتودنسی به جراحی فک نیز نیاز خواهد داشت.
روش های درمان انحراف فک در کودکان
به طور کلی یک ارتودنتیست خوب در بابل در راستای درمان این عارضه در سنین کودکی ، می تواند از یکی از 3 روشی که در ذیل به آن ها اشاره خواهیم داشت ؛ اقدام کند.
- دستگاه ارتودنسی هیبرید فانکشنال : از ارتودنسی فانکشنال استفاده نماید.
- تصحیح تماس های زودرس دندانی : همپوشانی زودرس دندان ها را تصحیح نماید.
- تصحیح کراس بایت خلفی : با انجام ارتودنسی ، اقدام به تصحیح کراس بایت خلفی نماید.
البته لازم به ذکر است که روش درمان انحراف فک ، بسته به پارامترهایی از قبیل سن بیمار ، نوع انحراف و وسعت آن تعیین می گردد.
آیا درمان انحراف فک ضروری است ؟
انحراف در فک از جمله ناهنجاری هایی است که میتواند عوارض مشکل سازی را برای فرد به همراه داشته باشد که عبارتند از :
دشواری در جویدن و بلعیدن غذا : زمانی که هر دو فک به درستی روی هم منطبق نگردند ، هنگام جویدن ، ذرات غذا آن طور که باید به ذرات ریز تبدیل نمی شوند. عدم تناسب ذرات موجب بروز مشکلاتی در سیستم گوارش می گردد.
مشکلات تنفسی : وقتی فک انحراف داشته باشد ، طبعاً به درستی بر روی هم قرار نمی گیرند و دهان در اکثر اوقات نیمه باز باقی می ماند. از این بابت کسانی که به انحراف فک دچار هستند اغلب تنفس از راه دهان را تجربه می کنند که این مسئله مواردی مثل خشکی دهان و مشکلات تنفسی دیگری را به همراه خواهد داشت. این امر میتواند خوابیدن فرد را نیز مختل کند.
دشواری در بیان : در مواردی ، این ناهنجاری موجب می شود که فرد در تلفظ درست کلمات به مشکل بر بخورد و به گونه ای توک زبانی صحبت کند.
پوسیده شدن دندان ها : وقتی فک بالا و پایین به درستی روی هم قرار نمی گیرند ، در زمان خوردن غذا و حرف زدن به خاطر اینکه فک ها در محل صحیح خود جای نمی گیرند ، منجر به سایش دندان ها به هم و فرسودگی آن ها می شود.
با توجه عوارض انحراف فک که در بالا به آن ها اشاره کردیم ، برای آن که از درگیر شدن به این موارد ، اجتناب کنیم بایستی حتما در سریع ترین زمان به بهترین متخصص ارتودنسی بابل مراجعه فرمایید و برای درمان اقدامات لازم را انجام دهید.
ارتودنسی قبل از جراحی فک
گاهی اوقات با توجه به برخی از عوامل مثل سن فرد ، ارتودنسی به تنهایی برای رفع انحراف ایجاد شده در فک کارساز نیست ؛ بنابراین عمل جراحی باید انجام شود که به آن ارتوسرجری می گویند و این پروسه با همکاری جراح فک و صورت و ارتودنتیست به انجام می رسد.
برای بعضی از بیماران ، پیش از جراحی ، ارتودنسی انجام می شود. انجام این امر کمک می کند که جراحی فک با سهولت بیشتری به انجام رسد و فرد راحت تر این این برهه را پشت سر بگذارد. ارتودنسی پیش از جراحی انحراف فک ، تا حد چشمگیری ناهنجاری ها را برطرف می کند.
دقت داشته باشید که هر چه ارتونسی قبل از عمل ، دقیق تر و اصولی به انجام رسد ، ارتودنسی پس از عمل نتیجه بهتری را حاصل می کند و دوره درمانی آن نیز کوتاه تر خواهد بود. بنابراین ضروری است که به یک ارتودنتیست مجرب و حاذق جهت انجام چنین پروسه ای مراجعه نمایید.
عوارض جراحی انحراف فک
جراحی انحراف فک یا جراحی ارتوگناتیک می تواند منجر به بهبودی قابل توجهی در عملکرد و زیبایی فک شود ، اما مانند هر عمل جراحی دیگر ممکن است با عوارض و خطراتی همراه باشد. برخی از عوارض احتمالی این جراحی عبارتند از:
- درد و تورم
پس از جراحی ، درد و تورم در ناحیه فک و صورت طبیعی است و ممکن است چندین هفته طول بکشد تا بهبود یابد. - عفونت
مانند هر جراحی دیگری ، خطر عفونت در ناحیه جراحی وجود دارد. رعایت بهداشت دهان و مصرف آنتی بیوتیک ها می تواند به کاهش این خطر کمک کند. - خونریزی
خونریزی بعد از جراحی ممکن است تا چند ساعت ادامه داشته باشد. - آسیب به اعصاب
جراحی فک ممکن است باعث آسیب به اعصاب شود که می تواند منجر به بی حسی یا ضعف عضلات در ناحیه فک ، لب‌ها و چانه شود. این عارضه معمولاً موقتی است ، اما در موارد نادر ممکن است دائمی باشد. - مشکلات تنفسی
در برخی موارد ، تغییرات در ساختار فک ممکن است بر راه های هوایی تأثیر بگذارد و مشکلات تنفسی ایجاد کند. - ناتوانی در باز کردن دهان (Trismus)
پس از جراحی ممکن است دشواری در باز کردن دهان وجود داشته باشد که معمولاً با تمرینات فیزیوتراپی بهبود می یابد. - عدم تطابق دندان‌ها
ممکن است پس از جراحی انحراف فک ، نیاز به منظم کردن دندان ها و استفاده از ارتودنسی باشد تا دندان ها به درستی هم تراز شوند. - مشکلات جویدن و صحبت کردن
در دوران بهبودی ، ممکن است مشکلاتی در جویدن و صحبت کردن به وجود آید که با گذشت زمان بهبود می یابد. - بازگشت انحراف
در برخی موارد ، انحراف فک ممکن است پس از جراحی به طور کامل تصحیح نشود و نیاز به درمان های تکمیلی باشد. - مشکلات زیبایی
نتیجه نهایی جراحی ممکن است با انتظارات بیمار متفاوت باشد و نیاز به درمان های دیگر باشد.
قبل از تصمیم گیری برای جراحی انحراف فک ، مهم است که با یک جراح مشورت کنید و به طور کامل از مزایا ، معایب و عوارض احتمالی این پروسه درمانی مطلع شوید.
روش های درمان انحراف فک بدون جراحی
درمان انحراف فک بدون جراحی بسته به شدت انحراف و علت آن می تواند شامل روش های مختلفی باشد. برخی از روش های رایج عبارتند از:
ارتودنسی
بریس ها (Braces) نظیر بریس های فلزی یا شفاف برای تصحیح موقعیت دندان ها و فک ها.
الاینرهای شفاف (Clear Aligners) ، که به طور تدریجی دندان ها را به موقعیت صحیح هدایت می کند.
تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی فک
تمرینات خاصی که توسط فیزیوتراپیست یا متخصص ارتودنسی ارائه می شود ، می تواند به تقویت عضلات فک و بهبود موقعیت آن کمک کند.
ارتوپدیک فک (Orthopedic Appliances)
استفاده از دستگاه هایی که به تنظیم موقعیت فک کمک می کنند. این دستگاه ها معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی مورد استفاده قرار می گیرند.
تراپی های مایوفانکشنال (Myofunctional Therapy)
این نوع درمان شامل تمریناتی است که به بهبود عملکرد عضلات زبان و دهان کمک می کند و می تواند به تصحیح انحراف فک کمک نماید.
پلیت های بایت (Bite Plates)
استفاده از پلیت های بایت که می توانند به تنظیم موقعیت دندان ها و فک ها کمک کنند.
تغییرات در عادات روزانه
آموزش و تغییر عادات نادرست مانند مکیدن انگشت ، جویدن مداد و قرار دادن زبان بین دندان ها.
هرچند این روش ها ممکن است در برخی موارد موثر باشند ، اما مشاوره با یک متخصص ارتودنسی یا جراح فک و صورت برای تشخیص دقیق و برنامه ریزی درمانی مناسب ضروری است. در برخی موارد شدید ، جراحی ممکن است تنها راه حل باشد.
